Een niet uitgevoerd ontwerp voor een nieuwe Hoornbrug I© Arcadis
De Hoornbrug alweer 850
‘Ik krijg al heimwee bij de Hoornbrug’, zong de Haagse band De Règâhs jaren geleden al. De brug in Rijswijk is een soort baken in het landschap. Hoewel de grens van Rijswijk en Den Haag officieel ergens anders ligt, voelt de Hoornbrug voor Hagenaars als de plek waar de stad ophoudt en voor inwoners van Rijswijk en Delft als de plek waar de grote stad begint. Museum Rijswijk opent zondag een tentoonstelling over de rijke historie van de brug. Een ding valt op: al 850 jaar wordt er over de brug gezeurd, gezeken en geklaagd.
Het onderwerp stond al lange tijd op het wensenlijstje van conservator Arjan Kwakernaak van Museum Rijswijk. Iedere keer als hij onderzoek deed in de archieven van het museum stuitte hij op foto’s, tekeningen en documenten van de Hoornbrug. ‘Ik vond iedere keer weer stukjes geschiedenis van de brug. Dat intrigeerde mij zo dat ik dacht: ik maak er een tentoonstelling van’, vertelt hij in het radioprogramma UIT van Omroep West.
De geschiedenis van de Hoornbrug gaat minstens 850 jaar terug. Zo lang ligt er op die plek al een brug. De plek is waarschijnlijk ooit gekozen omdat de overspanning over het water op dat stukje niet zo lang hoefde te zijn; het is een smal stukje van de Vliet. De ‘Hornebregge’ van 1340 zag er uiteraard wel anders uit dan de brug die we nu kennen. Maar hoe precies, dat is niet bekend. Vermoedelijk was hij van hout.
De Hoornbrug in 1894 I© Museum Rijswijk
In de loop der eeuwen is de brug vaak afgebroken en opnieuw gebouwd. Hij heeft dan ook allerlei gedaantes gekend. Zoals de stenen versie die verscheen in 1601 en die er tweehonderd jaar heeft gestaan. Later is het steen nog vervangen door een houten brugdek, maar dat bleek geen goed idee. Hout slijt immers veel sneller dan steen, dus het moest regelmatig worden hersteld.
In 1893 kwam er weer een heel nieuwe Hoornbrug. Deze zeer moderne versie was de eerste die open kon. De Rijswijkers waren ervan overtuigd dat deze voor eeuwen zou kunnen blijven staan omdat hij van metaal was. Toch hebben ze zich daar lelijk in vergist. Deze moderne metalen brug is relatief snel weer verdwenen. Niet omdat hij in slechte staat was, maar omdat het autoverkeer in de twintigste eeuw enorm zou toenemen. Eind jaren dertig is besloten tot de bouw van weer een nieuwe Hoornbrug. Tijdens de oorlog is deze verrezen. Kwakernaak noemt het ‘het begin van de brug die er nu ligt’. Wel zijn er in de loop der jaren regelmatig verbouwinkjes en aanpassinkjes geweest.
De bouw van de huidige Hoornbrug I© Museum Rijswijk
Het museum is voor deze tentoonstelling flink de archieven in gedoken. De bezoekers krijgen onder meer al die gedaantes te zien. Maar in de expositie wordt ook stilgestaan bij het bonte scala aan gebruikers, die door de eeuwen heen de brug passeerden. En de vervoermiddelen waarmee dat gebeurde: de koets, de auto, het paard of te voet. Een ding viel de conservator op: al minstens 850 jaar wordt er geklaagd over de Hoornbrug.
‘Dat heeft alles te maken met de gebruikers van die brug. Mensen moeten er overheen en ze moeten er onderdoor’, vertelt de conservator. Altijd was er wel iets: ‘dan was het wegdek te glad, waren de opritten te hoog, het hekje aan de zijkanten was veel te laag. Kortom: het was nooit goed. En dat loopt als een rode draad door de geschiedenis van de brug. Tot op de dag vandaag, want men klaagt nog steeds’. Tegelijkertijd houden de Rijswijkers ook van de Hoornbrug. Toen er in 2014 plannen waren om hem weer te vernieuwen deed dat heel wat stof opwaaien. De plannen werden niet uitgevoerd.
De tentoonstelling ‘Hoornbrug, iconen in Rijswijk’ te zien tot en met 12 maart 2023 in Museum Rijswijk.
Lees ook: Waarom heet dit de Leugenbrug? Mensen praten er al eeuwen over, maar niemand weet het
Lees: Al 850 jaar wordt er gezeurd en geklaagd over de Hoornbrug OmroepWest 27.11.2022
Piramide Rijswijk 